DZIAŁ I. CZŁOWIEK, GRUPY SPOŁECZNE, RODZINA

1.

Człowiekiem jestem...

• Potrafi wymienić czynniki, które kształtują człowieka jako jednostkę.

• Wie, czym się zajmuje przedmiot wiedza o społeczeństwie.

• Wie, czym są komunikaty werbalne i niewerbalne.

• Potrafi podać przykłady nauk humanistycznych.

• Rozumie zasady komunikowania się i je stosuje.

• Wymienia elementy osobowości człowieka.

• Zna znaczenie słowa asertywność.

• Wie, jak przygotować samodzielnie prezentację i publicznie ją przedstawić.

• Potrafi wymienić i opisać dziedziny humanistyki, które tworzą wiedzę o społeczeństwie.

• Opisuje elementy osobowości człowieka i określa, jak wpływają na różnorodność ludzi.

• Potrafi wskazać zachowania asertywne.

• Opisuje najważniejsze zasady skutecznego komunikowania się.

• Potrafi samodzielnie przygotować autoprezentację.

I. 2) 5)

2.

Człowiek jako istota społeczna

• Wymienia najważniejsze potrzeby człowieka.

• Wymienia kilka przykładów ról społecznych, które odgrywa.

• Potrafi wskazać przykłady potrzeb pierwotnych – biologicznych oraz wtórnych – psychicznych i społecznych.

• Wyjaśnia pojęcie socjalizacja.

• Wie, czym są: interakcja i więzi społeczne.

• Charakteryzuje człowieka jako istotę społeczną i podaje stosowne przykłady.

• Wymienia różne rodzaje więzi społecznych.

• Wie, jaką funkcję pełnią role społeczne.

• Charakteryzuje potrzeby ludzkie z uwzględnieniem ich podziału.

• Wyjaśnia, jaką funkcję pełni społeczeństwo w procesie socjalizacji.

• Charakteryzuje różne rodzaje więzi społecznych.

• Potrafi wskazać, jak poszczególne grupy wpływają na odgrywane przez nas role społeczne.

• Opisuje rolę więzi społecznych w budowaniu relacji społecznych.

• Opisuje człowieka jako istotę społeczną, używając poznanych pojęć.

I. 1)

3.

Zbiorowości i grupy społeczne

• Wie, czym są zbiorowości społeczne.

• Wie, czym są normy grupowe.

• Wie, czym są grupy społeczne.

• Dokonuje podziału grup społecznych na formalne i nieformalne, pierwotne i wtórne, duże i małe.

• Wskazuje przyczyny powstawania konfliktów.

• Zna sposoby rozwiązywania konfliktów.

• Wie, jakimi metodami można osiągnąć kompromis.

• Charakteryzuje wybrane zbiorowości społeczne.

• Potrafi określić rolę zbiorowości w życiu społecznym.

• Charakteryzuje różne sposoby podejmowania decyzji w grupie oraz wskazuje ich dobre i złe strony.

• Wymienia najważniejsze rodzaje konfliktów.

• Charakteryzuje różne grupy społeczne, wskazując ich specyficzne cechy.

• Określa, jaką rolę odgrywają różne grupy społeczne.

• Wskazuje sposoby rozwiązania prostego konfliktu interpersonalnego na drodze kompromisu.

I. 3) 4) 5) 6)

4.

Rodzina jako najważniejsza grupa społeczna

• Wie, jaką rolę w społeczeństwie odgrywa rodzina.

• Potrafi wymienić wartości ważne dla rodziny.

• Opisuje rodzinę jako grupę społeczną.

• Wie, czym są rodziny dwupokoleniowe i wielopokoleniowe; rozumie, na czym polega rola rodziców i osób starszych.

• Potrafi wymienić akty prawne, które opisują rodzinę.

• Zna prawa i obowiązki rodziców i dzieci.

• Wymienia i opisuje podstawowe funkcje pełnione przez rodzinę.

• Analizuje wartości ważne dla rodziny.

• Opisuje prawa i obowiązki rodziców i dzieci.

• Zna współczesne typy rodziny.

• Analizuje wpływ, jaki rodzina wywiera na dzieci.

II. 1) 2)

5.

Jak funkcjonują gospodarstwa domowe. Budżet domowy

• Potrafi poprawnie określić najważniejsze wydatki i dochody gospodarstwa domowego.

• Zna i rozumie zasady racjonalnego gospodarowania budżetem domowym.

• Rozumie pojęcie deficyt budżetowy i wie, jak uniknąć deficytu budżetowego.

• Umie wyjaśnić rolę i znaczenie gospodarstwa domowego w gospodarce państwa.

• Potrafi zaplanować i rozpisać zrównoważony budżet.

• Przedstawia rolę rodziców i osób starszych w rodzinie oraz umie skorzystać z ich doświadczenia pomocnego podczas projektowania budżetu.

• Wyjaśnia, że współudział w planowaniu budżetu jest przejawem postawy obywatelskiej i patriotycznej.

• Rozwija postawę odpowiedzialności i przedsiębiorczości w codziennym życiu gospodarstwa domowego.

II. 3) 4)

IX. 1)

DZIAŁ II. SPOŁECZNOŚĆ SZKOLNA, LOKALNA I REGIONALNA

6.

Samorząd szkolny

• Potrafi scharakteryzować klasę szkolną, pozalekcyjne koło zainteresowań.

• Opisuje życie społeczności szkolnej.

• Zna strukturę polskiego systemu edukacyjnego.

• Wskazuje najważniejsze prawa, jakie ma samorząd szkolny.

• Wie, czym jest samorządność, podaje przykłady rodzajów samorządów.

• Podaje najważniejsze zasady wyboru samorządu szkolnego.

• Wskazuje, co najmniej kilka ważnych funkcji, które pełni szkoła.

• Opisuje funkcje szkoły w systemie edukacji.

• Charakteryzuje strukturę polskiego systemu edukacyjnego.

• Podaje, jaką rolę w życiu społeczności szkolnej odgrywa samorząd.

• Charakteryzuje działania samorządu uczniowskiego.

• Uzasadnia znaczenie samorządności w państwie.

• Wyjaśnia, na przykładzie wyborów do organów samorządu szkolnego, stosowanie procedur demokratycznych w życiu szkoły oraz grup, w których uczestniczy.

III. 1) 2)

7.

Prawa i obowiązki ucznia

• Zna prawa i obowiązki ucznia.

• Rozpoznaje przypadki łamania praw ucznia w swoim otoczeniu.

• Zna prawa i obowiązki pracowników szkoły.

• Zna instytucje zajmujące się ochroną praw ucznia.

• Potrafi wskazać, z jakich aktów prawnych wynikają prawa ucznia.

• Wymienia akty prawa szkolnego, w których zapisane są jego prawa.

• Wskazuje i opisuje źródła praw ucznia.

• Potrafi opisać sytuacje szkolne, w których występują przykłady praw i obowiązków szkolnych.

• Potrafi określić w konkretnych przypadkach, jakie prawa ucznia są naruszane.

• Przedstawia sposoby dochodzenia praw, które zostały naruszone.

• Dostrzega zależność między godnością ludzką a prawami ucznia, które mu przysługują.

III. 3)

8.

Planujemy dalszą edukację szkolną i karierę zawodową

• Potrafi dokonać oceny swoich umiejętności i zainteresowań zawodowych.

• Zna perspektywy rynku pracy i umie wskazać branże i zawody przyszłości oraz branże i zawody schyłkowe.

• Potrafi przygotować plan kariery edukacyjnej i zawodowej.

• Rozumie, czym jest rynek pracy i jakie stawia oczekiwania względem pracowników.

• Umie pracować w grupie podczas dokonywania analizy rynku pracy i planowania kariery zawodowej.

• Rozumie korzyści, jakie przynosi efektywna współpraca oraz zna w praktyce różne formy współpracy w grupie i zespole klasowym.

• Rozumie, czym jest wolontariat, i jak doświadczenie w nim zdobyte może pomóc w karierze zawodowej.

• Rozwija postawę przedsiębiorczą i rozumie jej znaczenie przy wyborze kierunku dalszego kształcenia i wyborze drogi zawodowej.

• Zna różne typy osobowości i dostrzega, jaki wpływ na wybór zawodu ma określony typ osobowości człowieka.

I. 3) 4)

III. 4) 5)

IX. 3)

9.

Moje miejsce na ziem

• Wyjaśnia, czym są mała ojczyzna i region.

• Wymienia czynniki kształtujące odrębność regionalną.

• Wskazuje cechy charakterystyczne regionu, w którym mieszka.

• Charakteryzuje czynniki kształtujące odrębność lokalną i regionalną.

• Opisuje swoją małą ojczyznę, uwzględniając więzi lokalne.

• Wymienia tradycje i obyczaje swojej społeczności regionalnej.

VI. 5)

VII. 1) 5)

10.

Samorządy terytorialne, lokalne i regionalne

• Znajduje podstawowe informacje na temat swojej gminy i swojego regionu.

• Wie jak tworzony jest budżet gminy.

• Wymienia organy samorządowe wybierane przez obywateli.

• Wymienia najważniejsze zadania organów samorządowych.

• Wymienia organy stanowiące i wykonawcze w gminie (mieście/dzielnicy); powiecie i województwie.

• Wskazuje, w jaki sposób władze centralne mogą wpływać na decyzje władz samorządowych.

• Wymienia najważniejsze zadania organów samorządowych.

• Podaje jeden przykład wykorzystywania funduszy unijnych w środowisku lokalnym.

• Opisuje kompetencje władz centralnych wobec samorządu.

• Wskazuje w których urzędach można załatwić wybrane sprawy.

• Przedstawia możliwości załatwienia spraw przez e-urząd.

• Potrafi wypełnić wniosek o wydanie dowodu osobistego.

• Wyjaśnia, czym jest zarząd komisaryczny.

• Przedstawia informacje na temat wydarzeń i postaci historycznych związanych z dziejami lokalnymi i regionalnymi.

• Przedstawia główne źródła dochodów i wydatków w budżecie gminny.

• Znajduje informacje o wykorzystaniu funduszy unijnych w swojej gminie lub swoim regionie.

VI. 1) 2) 3) 4)

VII. 1) 2) 3) 4)

11.

Obywatele a władze samorządowe. Budżety obywatelskie

• Wymienia problemy społeczności lokalnej.

• Wie, czym jest kapitał społeczny.

• Wie, czym są młodzieżowe rady miast i gmin.

• Próbuje formułować sądy dotyczące problemów społecznych.

• Potrafi wyjaśnić, czym jest budżet obywatelski.

• Opisuje różne formy wpływania przez obywateli na decyzje władz samorządowych.

• Wskazuje przyczyny problemów swojej społeczności lokalnej.

• Próbuje wskazać sposobnych ich rozwiązania.

• Wymienia rożne rodzaje kapitału społecznego i wskazuje na znaczenie tego zjawiska w procesach gospodarczych.

• Przedstawia rolę i znaczenie rad młodzieżowych miast i gmin.

• Zna i opisuje procedury związane z wprowadzeniem budżetu obywatelskiego.

VI. 1) 6)

IX. 4)

DZIAŁ III. WSPÓLNOTY NARODOWE, ETNICZNE I OBYWATELSKIE

12.

Narodowość a obywatelstwo

• Potrafi określić czas kiedy ukształtowały się współczesne narody.

• Podaje, w jaki sposób można nabyć obywatelstwo na prawie ziemi i prawie krwi.

• Wie czym różni się narodowość od obywatelstwa.

• Potrafi wskazać, który ze sposobów nabywania obywatelstwa obowiązuje w Polsce.

• Zna obowiązki obywatelskie zapisane w Konstytucji RP.

• Wymienia czynniki narodowotwórcze.

• Potrafi opisać więzi obywatelskie i tożsamość narodową.

• Przedstawia genezę współczesnych narodów.

• Wymienia inne sposoby nabywania obywatelstwa w Polsce.

• Potrafi opisać, czym jest postawa obywatelska, odnosząc się do obowiązków zapisanych w polskiej konstytucji.

VIII. 1) 2)

13.

Inni u nas – o mniejszościach narodowych i etnicznych

• Odróżnia mniejszości narodowe od mniejszości etnicznych.

• Wskazuje różnice pomiędzy migracją a uchodźstwem.

• Wymienia mniejszości narodowe i etniczne żyjące obecnie w Polsce.

• Wyjaśnia, co to jest Polonia.

• Przedstawia prawa przysługujące mniejszościom.

• Charakteryzuje mniejszości narodowe i etniczne mieszkające w Polsce.

• Określa miejsca zamieszkania mniejszości w Polsce.

• Wyjaśnia, dlaczego mniejszościom przysługują odrębne prawa.

• Przedstawia zjawiska migracji i uchodźstwa we współczesnym świecie.

• Wymienia grupę posługującą się językiem regionalnym.

• Wskazuje przyczyny migracji i uchodźstwa.

• Opisuje w jaki sposób Polacy żyjący za granicą podtrzymują swoją więź z ojczyzną.

VIII. 4)

14.

Różne oblicza patriotyzmu

• Wie, co znaczy pojęcie ojczyzna.

• Wymienia i opisuje polskie symbole narodowe.

• Podaje przekłady zachowań patriotycznych.

• Wymienia postawy sprzeczne z patriotyzmem.

• Wyjaśnia, odwołując się do różnych przykładów, czym jest patriotyzm.

• Wskazuje różnice między patriotyzmem a nacjonalizmem, szowinizmem, ksenofobią.

• Opisuje genezę polskich symboli narodowych.

• Wymienia czynniki, które łącza ludzi z ojczyzną.

VIII. 3) 5)

15.

Umiejętności i cnoty obywatelskie

• Wymienia cnoty obywatelskie.

• Opisuje cechy dobrego obywatela.

• Odwołując się do przykładów współczesnych i historycznych, opisuje wzory postaw obywatelskich.

• Określa znaczenie cnót i umiejętności obywatelskich w życiu społecznym.

• Wymienia umiejętności społeczne.

• Wymienia różne wzorce działań obywatelskich.

• Opisuje rożne formy aktywności społecznej.

IX. 1)

16.

Działania organizacji pozarządo-wych

• Opisuje, czym jest społeczeństwo obywatelskie.

• Wskazuje, jak można aktywnie uczestniczyć w życiu publicznym i obywatelskim.

• Wskazuje działania, które podejmuje społeczeństwo obywatelskie.

• Wymienia najważniejsze cechy społeczeństwa obywatelskiego.

• Opisuje aktywność społeczną Polaków.

• Opisuje, jak powstawała idea społeczeństwa obywatelskiego.

• Wskazuje potrzeby społeczne, które realizuje społeczeństwo obywatelskie.

IX. 2)

17.

Aktywność obywatelska młodych

• Wyjaśnią na czym polega wolontariat.

• Wie czym są organizacje pożytku publicznego.

• Podaje przykłady organizacji i akcji społecznych skupiających młodych ludzi.

• Wymienia ich najważniejsze cele.

• Wskazuje rożne możliwości działań społecznych, które mogą podejmować osoby młode.

• Charakteryzuje rożne formy wolontariatu.

• Opisuje różnorodne formy działalności młodych osób.

• Wyjaśnia jak można realizować konstytucyjną zasadę pomocniczości.

• Dokonuje oceny działań społecznych adresowanych do młodych osób.

IX. 3)

18.

Zachowania etyczne w działaniach obywatelskich

• Wie czym jest etyka.

• Wymienia przykłady łamania zasad etycznych w życiu publicznym.

• Wymamienia cechy etyki zawodowej.

• Wskazuje negatywne skutki nieprzestrzegania zasad etycznych.

• Potrafi wyjaśnić pojęcia: mobbing, lobbing, nepotyzm, korupcja.

• Uzasadnia konieczność stosowania zasad etyki w rożnych dziedzinach społecznych.

• Opisuje negatywne zjawiska które wywołane są niestosowaniem zasad etycznych.

• Charakteryzuje wybrane cechy etyki zawodowej.

• Opisuje naruszanie zasad etycznych i wskazuje przyczyny takich zachowań.

IX. 5)

DZIAŁ IV. USTRÓJ DEMOKRATYCZNY RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

19.

Państwo i jego funkcje

• Wie, czym jest państwo.

• Zna najważniejsze cechy państwa.

• Wymienia podstawowe funkcje państwa.

• Wskazuje wewnętrzne i zewnętrzne funkcje państwa.

• Potrafi podać przykłady, jak państwo realizuje swoje zadania.

• Charakteryzuje elementy tworzące państwa.

• Opisuje najważniejsze cechy państwa.

• Charakteryzuje funkcje państwa.

• Opisuje zadania, które powinno realizować państwo.

XI. 1)

20.

Fundamental-ne zasady demokracji

• Potrafi określić, gdzie i kiedy narodziła się idea demokracji.

• Wie, czym jest demokracja bezpośrednia i demokracja pośrednia (przedstawicielska).

• Wymienia najważniejsze zasady demokracji.

• Wie, czym jest referendum.

• Potrafi podać przykłady spraw, które mogą być poddawane pod referendum.

• Wyjaśnia zasadę trójpodziału władzy.

• Opisuje, czym jest demokracja pośrednia i bezpośrednia, podaje przykłady stosowania tych zasad.

• Potrafi uzasadnić konieczność ochrony praw mniejszości w demokracji.

• Podaje zasady organizacji referendum.

• Opisuje zasady demokratyczne.

• Wymienia ważne referenda krajowe i lokalne.

XI. 2) 3) 6) 8)

21.

Konstytucja jako najważniejszy akt prawny

• Wie, czym jest konstytucjonalizm.

• Wie, czym jest preambuła.

• Wymienia najważniejsze szczególne cechy konstytucji.

• Wie, czym jest i dlaczego został powołany Trybunał Konstytucyjny.

• Wymienia najważniejsze zasady ustrojowe zapisane w konstytucji.

• Charakteryzuje szczególne cechy konstytucji.

• Analizuje teść preambuły Konstytucji RP i wskazuje najważniejsze wartości do, których się odwołuje.

• Podaje przykłady spraw, którymi może zająć się Trybunał Konstytucyjny.

• Przedstawia historię konstytucjonalizmu.

• Potrafi wskazać dział konstytucji, w którym opisane są poszczególne kwestie.

• Opisuje działanie Trybunału Konstytucyjnego.

XI. 7)

22.

Partie polityczne

• Wie czym jest zasada pluralizmu politycznego.

• Potrafi wskazać różnice pomiędzy partią polityczną a inną organizacją społeczną.

• Potrafi opisać system monopartyjny, dwupartyjny i wielopartyjny.

• Wyjaśnia pojęcie koalicji rządowej.

• Potrafi podzielić partie zasiadające w sejmie, wskazując partie prawicowe centrowe i lewicowe.

• Wyjaśnia pojęcie opozycja.

• Wymienia funkcje partii politycznych.

• Potrafi wskazać różnice pomiędzy różnymi systemami partyjnymi.

• Wymienia najważniejszy cele partii prawicowych, centrowych i lewicowych.

• Ocenia rożne systemy polityczne.

• Wyjaśnia, dlaczego istnieje konkurencja pomiędzy partiami politycznymi.

XI. 4)

23.

Jak działa demokracja przedstawi-cielska: sejm i senat

• Wyjaśnia pojęcie demokracji przedstawicielskiej.

• Wymienia cechy demokratycznych wyborów.

• Wie, czym jest czynne i bierne prawo wyborcze.

• Wymienia najważniejsze instytucje sejmu i senatu.

• Potrafi wymienić kilka kompetencji sejmu i senatu.

• Wyjaśnia, dlaczego wybory są elementem demokracji pośredniej, czyli przedstawicielskiej.

• Opisuje cechy demokratycznych wyborów.

• Opisuje wskazaną funkcję parlamentu.

• Potrafi podać przykłady sytuacji, gdy prawa wyborcze mogą być ograniczone.

• Opisuje, jak działa polski parlament.

XI. 3)

24.

Władza wykonawcza: Prezydent RP i Rada Ministrów

• Wie, czym jest republikańska forma rządów.

• Potrafi wskazać, kto sprawuje w Polsce władzę wykonawczą.

• Potrafi określić, kto wchodzi w skład rządu.

• Wie, jak są przeprowadzane w Polsce wybory prezydenckie.

• Odszukuje i opracowuje informację o prezydentach wybranych w wyborach bezpośrednich.

• Podaje imiona i nazwiska urzędującego prezesa i wiceprezesów Rady Ministrów.

• Wymienia prezydentów RP wybranych w wyborach bezpośrednich.

• Podaje przykłady kompetencji prezydenta.

• Odwołując do zasady dobra wspólnego, wyjaśnia, czym jest republikańska forma rządów.

• Wie, kto może kandydować na urząd Prezydenta RP.

• Wyjaśnia, jak wyłaniany jest rząd.

• Potrafi wyjaśnić pojęcia: rząd większościowy i rząd mniejszościowy.

• Przedstawia kompetencje Rady Ministrów.

• Wie, na czym polega dualizm władzy wykonawczej w RP.

• Podaje przykłady najważniejszych uprawnień prezydenta.

• Potrafi, korzystając z rożnych źródeł, opisać działania obecnie urzędującego prezydenta.

• Potrafi wskazać decyzje rządu, które miały wpływ na indywidualne życie swoje lub swojej rodziny.

XI. 5) 8)

25.

Władza sądownicza

• Wyjaśnia zasadę państwa prawa.

• Przedstawia podział władzy sądowniczej na sądy powszechne, wojskowe, administracyjne i trybunały.

• Zan strukturę sądownictwa powszechnego.

• Wie w jakich sprawach orzeka sąd rejonowy.

• Wyjaśnia zasady: niezależności, niezawisłości oraz dwuinstancyjności.

• Wie, czym zajmują się sądy powszechne, wojskowe administracyjne i trybunały.

• Podaje przykłady naruszania zasad państwa prawa.

• Wyjaśnia najważniejsze zasady określające działalność władzy sądowniczej.

• Opisuje, jak działają organy wymiaru sprawiedliwości.

XI. 6)

DZIAŁ V. ŚWIAT, EUROPA

26.

Organizacje międzynaro-dowe

• Wymienia kilka kierunków polskiej polityki zagranicznej.

• Wymienia cele i przejawy działania Organizacji Narodów Zjednoczonych.

• Wskazuje cele i rożne formy działalności Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego.

• Wymienia państwa należące do NATO.

• Przedstawia działalność Polski w ONZ, Unii Europejskiej i NATO.

• Opisuje najważniejsze kierunki polityki zagranicznej: suwerenność współpraca w organizacjach międzynarodowych, polityka regionalna, polityka wschodnia.

• Określa okoliczności powstania ONZ i NATO.

• Opisuje najważniejsze organy NATO i ONZ.

• Wymienia przykłady misji wojskowych ONZ i NATO.

• Wymienia i opisuje organizacje wyspecjalizowane działające w ramach ONZ.

XII. 1) 4)

27.

Cele i zasady działania Unii Europejskiej

• Wskazuje przyczyny powstania Unii Europejskiej.

• Znajduje informacje o życiorysie politycznym Ojców Europy.

• Wymienia ogólne cele UE.

• Potrafi wymienić państwa członkowskie UE.

• Wymienia najważniejsze instytucje UE.

• Wymienia Ojców Europy i wskazuje z jakich krajów pochodzili.

• Wskazuje pięć najważniejszych wydarzeń związanych z powstaniem UE, uzasadnia swój wybór.

• Na podstawie szczegółowych celów wskazuje główne kierunki rozwoju UE do 2020 roku.

• Zna skład i zadania najważniejszych instytucji UE.

XII. 2)

28.

We wspólnej Europie

• Potrafi wymienić korzyści z polskiego członkostwa w UE.

• Wymienia osoby z Polski, które pełnią ważne funkcje w instytucjach unijnych.

• Wymienia podstawowe prawa obywateli Unii Europejskiej.

• Opisuje, jakie funkcje pełnią Polacy w instytucjach europejskich.

• Opisuje korzyści z członkostwa w UE dla gospodarki oraz społeczeństwa, ze szczególnym uwzględnieniem ludzi młodych.

• Podaje przykłady programów finansowanych z UE.

• Potrafi podać liczbę polskich eurodeputowanych.

• Opisuje, jak prawa obywatela UE wpływają na życie obywateli państw członkowskich.

XII. 3) 4)

29.

Problemy współczesne-go świata

• Wyjaśnia, czym jest zjawisko globalizacji.

• Wyjaśnia pojęcia: fundamentalizm religijny i terroryzm.

• Wymienia problemy ekonomiczne i demograficzne świata.

• Wymienia problemy związane ze środowiskiem naturalnym i chorobami.

• Charakteryzuje problemy ekonomiczne i demograficzne współczesnego świata.

• Znajduje i opracowuje informacje o konfliktach toczących się na świecie.

• Charakteryzuje problemy związane ze środowiskiem naturalnym i chorobami.

• Opisuje zjawisko terroryzmu.

• Opisuje globalizację w rożnych aspektach.

• Przestawia propozycje działań w kierunku rozwiązania problemów współczesnego świata.

XII. 5)

DZIAŁ VI. PRAWA CZŁOWIEKA, NIELETNI WOBEC PRAWA

30.

Jak kształtowały się prawa człowieka

• Wskazuje, z czego wynikają prawa człowieka.

• Uzasadnia, dlaczego prawa człowieka są niezbywalne.

• Wskazuje źródła ludzkiej godności.

• Wymienia najważniejsze cechy praw człowieka.

• Omawia cechy praw człowieka.

• Wymienia najważniejsze dokumenty, które tworzą międzynarodowy system ochrony praw człowieka.

• Wie, kiedy powstała Powszechna Deklaracja Praw Człowieka.

• Wie, czym jest prawo naturalne i określa jego wpływ na rozwój idei praw człowieka.

• Charakteryzuje pojęcie godności, rozróżniając godność osobową człowieka od godności osobistej.

• Na podstawie preambuły Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka analizuje jej najważniejsze treści.

• Przedstawia najważniejsze wydarzenia związane z rozwojem idei praw człowieka.

• Wymienia najważniejsze zadania międzynarodowego systemu ochrony praw człowieka.

IV. 1)

31.

Prawa człowieka zapisane w Konstytucji RP

• Wymienia prawa i wolności osobiste, które są ważne dla młodych osób.

• Wie, jak pojęcia: wolności i prawa charakteryzowane są w Konstytucji RP.

• Wymienia ogólne zasady dotyczące praw i wolności zapisanych w polskiej konstytucji.

• Wymienia rożne formy uczestniczenia obywateli w życiu publicznym.

• Wskazuje na różnice pomiędzy prawami a wolnościami.

• Potrafi wskazać granice wolności i zakres praw gwarantowany prze państwo.

• Potrafi wymienić i scharakteryzować wybrane prawa osobiste i polityczne zapisane w Konstytucji RP.

• Wie, czym jest ludowa inicjatywa ustawodawcza.

IV. 2) 5)

32.

Ochrona praw człowieka

• Wymienia rożne systemy ochrony praw człowieka.

• Wie, jaką rolę w ochronie praw człowieka pełni Rzecznik Praw Obywatelskich.

• Wymienia najważniejsze elementy systemu praw człowieka w Polsce.

• Wymienia organizacje pozarządowe działające na rzecz ochrony praw człowieka.

• Wymienia działania UNICEF na rzecz praw dzieci.

• Opisuje działania Rzecznika Praw Dziecka.

• Opisuje najważniejsze funkcje Rzecznika Praw Obywatelskich.

• Opisuje działania organizacji pozarządowych na rzecz ochrony praw człowieka.

• Opisuje wybrane prawa zapisane w Konwencji o prawach dziecka.

• Podaje przykłady naruszania praw dziecka.

• Potrafi przedstawić sposób złożenia wniosku do RPO.

• Wskazuje sytuacje, które uprawniają do podejmowania interwencji przez Rzecznika Praw Dziecka.

• Wymienia instytucje, które zajmują się ochroną praw człowieka w systemie uniwersalnym, regionalnym i krajowym.

IV. 3) 4) 6) 7)

33.

Uprawnienia policji i służb porządkowych

• Zna najważniejsze zadania policji i służb porządkowych.

• Wie, na czym polega przymus bezpośredni.

• Podaje przykłady środków przymusu bezpośredniego.

• Wymienia podstawowe rodzaje przemocy.

• Wskazuje sytuacje, gdy służby porządkowe mogą użyć przymusu bezpośredniego.

• Podaje przykłady sytuacji, w których policja może korzystać ze swoich uprawnień.

• Potrafi określić, jak należy się zachować w sytuacjach, gdy mamy do czynienia z przemocą.

V. 1) 4)

34.

Młodzi ludzie w kontakcie z prawem

• Opisuje, czym jest przemoc rówieśnicza.

• Wskazuje, które rodzaje przemocy rówieśniczej są zaliczane do przestępstw, a które – do wykroczeń.

• Potrafi wymienić rożne typy przestępstw.

• Wie, jaki sąd rozpatruje sprawy nieletnich.

• Wymienia prawa, które przysługują nieletniemu, który został zatrzymany przez policję.

• Wskazuje różnice pomiędzy wykroczeniem, występkiem a zbrodnią.

• Wymienia środki, które może zastosować sąd wobec nieletniego.

• Opisuje, na jakich zasadach nieletni odpowiadają za czyny karalne w zależności od wieku.

• Wskazuje sytuacje, w których zatrzymanego nieletniego należy natychmiast zwolnić.

V. 1) 3)

DZIAŁ VII. W ŚWIECIE MEDIÓW I INFORMACJI

35.

Media we współczesnym świecie

• Wie, czym są środki masowego przekazu.

• Wymienia rożne rodzaje mediów, dzieląc je na: pisane, audiowizualne i interaktywne.

• Wymienia funkcje mediów.

• Wyjaśnia pojęcie czwartej władzy.

• Opisuje różne rodzaje mediów.

• Wyjaśnia, dlaczego media są nazywane czwartą władzą.

• Opisuje rożne funkcje mediów.

• Opisuje, jaką rolę odgrywają media we współczesnym społeczeństwie.

• Wyjaśnia pojęcie public relations.

X. 1)

36.

Jak korzystać ze środków masowego przekazu

• Wymienia i opisuje umiejętności, które umożliwią swobodne poruszanie się wśród natłoku informacji.

• Odnajduje w mediach informacje na wskazany temat, analizuje je.

• Wyjaśnia pojęcia: społeczeństwo informacyjne i globalna wioska.

• Wie dlaczego dziennikarstwo jest zawodem zaufania publicznego.

• Wymienia zachowania etyczne w mediach elektronicznych.

• Odróżnia fakty od komentarzy.

• Uzasadnia, czy społeczeństwo polskie jest społeczeństwem wiedzy.

• Wymienienia i opisuje zjawiska utrudniające przepływ informacji w sieci.

• Wymienia i opisuje zasady etyki dziennikarskiej.

• Opisuje wpływ mediów na zjawisko globalizacji.

• Wyjaśnia, dlaczego nie należy miesząc faktów z komentarzami i opiniami.

X. 2)

37.

Informacja i przekaz na wagę złota

• Wymienia najważniejsze funkcje reklamy.

• Wie, czym jest reklama społeczna.

• Odszukuje w internecie komunikaty z badań opinii publicznej.

• Wymienia różne techniki manipulacji stosowane w reklamach.

• Wie, na czym polega znaczenie badań opinii publicznej.

• Krytycznie analizuje wybrany przekaz reklamowy.

• Odczytuje i interpretuje wyniki sondaży opinii publicznej.

• Przedstawia krótko dzieje reklamy.

• Wymienia i analizuje rożne reklamy społeczne.

X. 3) 4) 5)

38.

Cyberprze-strzeń – korzyści i zagrożenia

• Wie czym jest cyberprzestrzeń.

• Wymienia zasady bezpieczeństwa w sieci.

• Wymienienia zagrożenia i korzyści wynikające z korzystania z cyberprzestrzeni.

• Wymienia najważniejsze rodzaje szkodliwych programów, które stanowią zagrożenie dla uczestników cyberprzestrzeni.

• Wymienia najważniejsze funkcje cyberprzestrzeni.

• Zan zasady, jakie należy stosować oby uchronić się przed szkodliwym oprogramowaniem.

• Potrafi uzasadnić, że cyberprzestrzeń to miejsce służące swobodnemu przekazywaniu idei i informacji.

V. 2)